Dünyamızda aktif yanardağlar var da ülkemizde yok mudur sorusundan yola çıkarak sizler için küçük bir araştırma yaptık. Beş coğrafi bölgemizde 16 volkanik dağ, krater* ve plato**olduğunu öğrendik.
Ülkemizde tam olarak sönmemiş iki volkanik dağ olduğunu biliyor musunuz?
Biri Adıyaman’da bulunan Nemrut Dağ’ı ve diğeri Ağrı ilimizde bulunan Tendürek Dağ’ı.
Nemrut dağı 564 yıldan beri sıcak gazlar çıkarmaya devam ediyor. Tendürek Dağ’ı ise
yaklaşık 170 yıl önce lav, gaz ve kül püskürterek yaklaşık beş köyü, mera alanlarıyla beraber
yok etmiş. Sizin için ülkemizin beşinci büyük volkanik dağı olan Tendürek’i araştırdık.
Yüksek basınç ve sıcaklıkta erimiş halde bulunan kayaların, yeryüzüne püskürerek çıktığı coğrafi yer şekillerine volkanik dağ diyoruz. Bunlar kabaca konik şeklindedir.
Bir volkanik dağ üç tür madde püskürtür. Sıvı (lav), katı (tüf) ve gaz (azot, karbon, kükürt, su buharı). Tendürek Dağ’ı, 1855 yılında püskürdüğünde düdüklü tencere gibi değil de alttan kabaran ve taşan bir tencere gibi fışkırmış. Yani çevresinde yaşayan köylülerin kaçmasına fırsat tanımış. Bu nedenle bir can kaybı yaşanmamış. Demir ve magnezyum içeren lav yavaş hareket ediyormuş. Sıcaklığı 1200 o C imiş. Geçtiği yerleri tıpkı bir tank gibi ezerek, yakarak ve yıkarak yok etmiş. Ancak, gaz ve kül o kadar fazlaymış ki döküldüğü yerleri kalın bir örtüyle kaplamış. Bugün oraya gitseniz, içleri gaz kabarcıklı, sert ve keskin taşların orada olduğunu görürsünüz. Üzerinden 170 yıl geçmiştir ama dağın eteklerinde likenlerin ve az miktarda otların bulunduğunu hayretle görürsünüz.
Üstelik bir değil iki volkanik konikten oluşmaktadır. Yani büyük ve küçük Tendürek olarak
iki dağdan bahsedebiliriz. Kraterlerinden hidrojen sülfür gazı ve sıcak su buharı püskürtmeye
devam etmektedir. Yani tam olarak sönmüş değildir.
Zirvenin krater çapı 250 metredir ve ters konik 150 metre derinliğindedir. Siyah kum ve
kükürt kaplıdır. Hiç yeşil bitki yoktur. Püskürme sonrası kraterin kenarında yüksek kayalar
oluşmuştur. Bunlar gece karanlığında insana benzemektedir. Üzerinde kuyruksuz fareler
gezmekte ve toprak biti denilen ufak canlılar yaşamaktadır. Ayı, kurt ve tilkiye ev sahipliği
yapan mağaralar bulunmaktadır. Küçük Tendürek Dağı’nda bir göl bulunur. Yabani hayvanlar
su ihtiyacını buradan giderir.
Burada bulunan volkanik kayaçlar taş kadar keskin ama içinde gaz kabarcıklı olduğundan hafiftir demiştik. Bu kayaçlar biraz öğütülebilirse, süs bitkileri ve Bonsai ağaçları için kullanılabilir. Çünkü gözenekli, su geçirgenliği fazla çakıl, kum ve toprak bu tip bitkileri
büyütmek için gereklidir.
Tendürek Dağı’nda adını sayabileceğimiz bitkiler olmasa da kuşları var. Gökkuzgun,
Çobanaldatan, Kirazkuşu, Karaalınlı Örümcekkuşu bu bölgede üremektedir. Karagözlü Mavi
ve Apollo gibi kelebek türleri; Bendimahi kertenkelesi buranın önemli türleridir. Bozkır
Kartalı bu bölgede yaşamaktadır.
Tendürek Dağı, araştırmacıların, turistlerin ve meraklıların ilgisini çekmeye devam ediyor.
Konuyla ilgili izlemeniz için bir video linki bırakıyoruz.
Sizler de büyüdüğünüzde belki ülkemizin ilginç coğrafyasını incelemek üzere oralara
gidersiniz. Görüşmek üzere.
*Krater: Yanardağ ağzı
**Plato:Yayla
Kaynaklar: Vikipedi, Evrim Ağacı, Onur Benli Youtube kanalı, Kent Ağrı web sitesi
Teşekkürler sevgili Elif... . Harika bir yazı...