İLERİ DÖNÜŞÜM, SANAT VE TASARIM

İleri dönüşüm, son yıllarda tüm dünyada oldukça yaygınlaşan bir eğilim. Kullanılmış, eskimiş veya artık istenmeyen ürünlerin, atık malzemelerin farklı bir amaçla ve farklı bir işlevde yeniden kullanılmasına ileri dönüşüm deniliyor. Ambalaj atıkları, eski mobilyalar, kıyafetlerin etiketleri, porselen tabaklar gibi aklınıza gelebilecek her türlü malzeme, ileri dönüşüm sayesinde kendisine yeniden bir kullanım alanı bulabiliyor. Artık kullanamayacağınızı düşündüğünüz eskimiş veya bozulmuş herhangi bir eşyanız, yeni bir bakış açısıyla öncekinden farklı bir biçimde kullanılıyor. İleri dönüşüm; "Yaratıcı yeniden kullanım" ya da "eskiye değer katan dönüşüm" olarak da adlandırılıyor. Aslında ileri dönüşümün adı yeni ama kendisi eski. Nasıl yani dediğinizi duyar gibiyim. Nenelerimiz, dedelerimiz eskiden hiç bir eşyayı kolay kolay atamaz ve farklı amaçlarla ya da başka bir şeyin bir parçası olarak kullanmaya devam ederlerdi. Kullanıp atmak yerine yeniden kullanırlardı.

Ürünler artık hiç bir şekilde kullanılamaz hale geldiğinde ise adını duymaya daha alışık olduğumuz geri dönüşüme gidiyorlar. Mesela metal, cam, plastik gibi maddeleri içeren eşyalar, ilgili merkezlerde ayrıştırılıyor. Birer ham madde olarak üretime kazandırılıyor. Geri ve ileri dönüşüm, dünyamızdaki sınırlı kaynaklara çevre duyarlılığı ile yaklaşmamızı sağlıyor.

İleri dönüşüm ile eski eşyalarımıza ikinci bir şans vererek atık madde miktarını azaltmış oluyoruz. Uzun zamandır hayatımızda olan, fakat işlevini yitirmiş eşyaları daha kullanışlı bir hale getirebiliriz. Eski eşyalarımızı farklı yöntemlerle yeniden düzenleyip sanatsal çalışmalar eşsiz tasarımlar yapmayı deneyebiliriz. Son yıllarda dünyanın pek çok ülkesinde yaygınlaşmaya başlayan ileri dönüşüm; kaynakların daha verimli kullanımı, sürdürülebilir bir hayat ve daha yaşanılır bir dünya için umut oluyor. Bugün pek çok ülkede, gündelik hayatın bir parçası haline gelmiş durumda.

İleri dönüşümün Türkiye ' de bilinirliği ise her geçen gün daha çok artıyor ve sanatçılar tarafından da kullanılan bir yöntem haline geliyor. Pek çok ilde ileri dönüşüm atölyeleri düzenleniyor ve sergiler açılıyor. Hatta, 4-5 Haziran 2022 tarihinde, Türkiye' de ilk kez bir ileri dönüşüm, sanat ve tasarım festivali bile düzenlendi. Festival, Upcyle İstanbul Platformu tarafından İstanbul Büyükşehir Belediyesi' nin desteği ile hayata geçirildi. İstanbul Kadıköy' de Müze Gazhane' de yapılan festivalde; çeşitli atölyeler, sergiler, söyleşiler ve performanslar gerçekleştirildi. Katılımcılar, iki gün boyunca farklı atölyelerde ileri dönüşüm sürecini kişisel olarak deneyimleme şansını yakaladı.

Günümüzde üretimleriyle bizi şaşırtan, çalışmalarına hayran bırakan, ileri dönüşümle sanat yapan pek çok sanatçı var. Yaklaşık yedi bin hurda parçadan bir yıllık bir çalışmayla bir ton ağırlığında Mercury adında metal bir at heykeli yapan Cem Özkan ileri dönüşümle üreten sanatçılardan biri. Deniz Sağdıç, tekstil atıklarından resimler yapıyor. Çek sanatçı Veronika Richterova ise, plastik pet şişeler ile heykeller yapıp, avizeler tasarlıyor. Bizler de sanatın ve tasarımın dönüştürücü gücünden ilham alarak çöp ya da atık olarak değerlendirdiğimiz ürünlere daha farklı bir gözle bakabiliriz.